Badanie dna oka – jak wygląda i jakie schorzenia pozwala wykryć

Badanie dna oka polega na ocenie tylnego odcinka gałki ocznej i już w pierwszych minutach pozwala zobaczyć siatkówkę, plamkę żółtą, tarczę nerwu wzrokowego i naczynia krwionośne. Jest bezbolesne, nieinwazyjne, zwykle trwa około 30 minut (z uwzględnieniem czasu działania kropli rozszerzających źrenice) i stanowi ważny element diagnostyki chorób oczu oraz schorzeń ogólnoustrojowych. Poniżej znajdziesz konkretne informacje: jak wygląda badanie, kiedy się je wykonuje i jakie nieprawidłowości można dzięki niemu wykryć.

Przeczytaj również: Hyalofast: kluczowe zalety w terapii ortopedycznej

Na czym polega badanie dna oka i co dokładnie ocenia?

Badanie dna oka (oftalmoskopia) umożliwia szczegółową ocenę struktur odpowiedzialnych za widzenie centralne i obwodowe. Specjalista ogląda: siatkówkę (w tym obwód), plamkę żółtą (obszar ostrego widzenia), tarczę nerwu wzrokowego (miejsce wyjścia włókien nerwowych) oraz naczynia krwionośne (tętnice i żyły siatkówki). Każda z tych struktur dostarcza informacji nie tylko o stanie narządu wzroku, ale też o układzie krążenia i metabolizmie organizmu.

Przeczytaj również: Kiedy warto zdecydować się na okulary z nakładkami?

Do najczęściej stosowanych technik należy oftalmoskopia bezpośrednia i pośrednia. W niektórych wskazaniach wykorzystuje się angiografię fluoresceinową do oceny przepływu w naczyniach siatkówki i naczyniówki. Wybór metody zależy od celu badania oraz koniecznej rozdzielczości i pola widzenia.

Przeczytaj również: Jak psycholog dziecięcy wspiera dzieci w procesie zmiany szkoły?

Jak wygląda przebieg wizyty – krok po kroku

1) Wywiad i wstępna ocena ostrości wzroku. 2) Podanie kropli rozszerzających źrenice (mydriatyki) – to zwiększa pole obserwacji i ułatwia ocenę obwodu siatkówki. 3) Krótki czas oczekiwania na efekt kropli, zwykle kilkanaście–kilkadziesiąt minut. 4) Oglądanie dna oka przy użyciu oftalmoskopu i odpowiednich soczewek. Całość wraz z przygotowaniem zajmuje około 30 minut.

Badanie jest bezbolesne. Krople mogą chwilowo pogorszyć ostrość widzenia do bliży i zwiększyć wrażliwość na światło. To normalne i mija po ustąpieniu działania preparatu. Personel może poprosić o zdjęcie soczewek kontaktowych na czas badania.

Kiedy kieruje się na badanie dna oka?

Badanie wykonuje się, gdy pojawiają się objawy takie jak: nagłe pogorszenie widzenia, „męty” lub błyski, zasłona w polu widzenia, zniekształcenia obrazu (metamorfopsje), ból oka z towarzyszącymi zaburzeniami widzenia. Zleca się je także w monitorowaniu chorób przewlekłych i kontroli po zabiegach okulistycznych.

W praktyce często dotyczy to osób z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą czy miażdżycą, a także pacjentów z krótkowzrocznością, po urazach oka, z jaskrą w rodzinie lub w ramach profilaktyki po 50. roku życia.

Jakie choroby oczu można wykryć?

Oftalmoskopia pozwala uwidocznić zmiany w obrębie siatkówki i nerwu wzrokowego we wczesnych stadiach. Najczęściej rozpoznawane nieprawidłowości obejmują:

• Odklejenie siatkówki – widoczne pofałdowanie i uniesienie siatkówki, często z przedarciem.
• Jaskra – cechy zaniku włókien nerwowych i zmiany tarczy nerwu wzrokowego (pogrłębienie, zmiana stosunku C/D) w korelacji z badaniami dodatkowymi.
• Krwotoki i wysięki siatkówkowe – wskazują m.in. na retinopatie cukrzycowe lub nadciśnieniowe.
• Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) – obecność druz, zaburzeń nabłonka barwnikowego, zmian naczyniowych.
• Zmiany w wysokiej krótkowzroczności – obwodowe degeneracje, trakcyjne pociąganie szklistkowo-siatkówkowe.

W razie niejasnego obrazu lub potrzeby doprecyzowania zasięgu zmian wykonuje się badania uzupełniające (np. OCT plamki i tarczy, zdjęcia dna, angiografię fluoresceinową).

Jakie choroby ogólnoustrojowe widać w dnie oka?

Dno oka jako jedyne pozwala obserwować naczynia krwionośne „na żywo”, bez biopsji. W przebiegu chorób przewlekłych lekarz ocenia charakterystyczne cechy:

• Nadciśnienie – zwężenia tętniczek, krzyżowania naczyniowe, krwotoczki, wysięki, obrzęk tarczy przy gwałtownych wzrostach ciśnienia.
• Cukrzyca – mikroaneuryzmy, krwotoczki kropelkowate, wysięki twarde, obrzęk plamki, neowaskularyzacja.
• Miażdżyca – zmiany ścian naczyniowych, błyszczenie, różnice w kalibrze tętnic i żył.

Wczesne wykrycie tych zmian wspiera decyzje dotyczące dalszej diagnostyki i postępowania ogólnomedycznego.

Metody badania dna oka – czym się różnią?

Oftalmoskopia bezpośrednia zapewnia powiększony obraz niewielkiego pola siatkówki. Daje dobre odwzorowanie tarczy nerwu wzrokowego i plamki, przydaje się do oceny drobnych zmian.

Oftalmoskopia pośrednia umożliwia szerokie pole widzenia, w tym obwodowe partie siatkówki. Jest pomocna w wykrywaniu przedarć, degeneracji i odwarstwienia siatkówki.

Angiografia fluoresceinowa pokazuje dynamikę przepływu w naczyniach siatkówki i naczyniówki. Ułatwia wykrycie przecieków, niedokrwienia i patologicznych naczyń, co bywa kluczowe w planowaniu dalszej diagnostyki.

Przygotowanie do badania i praktyczne wskazówki

Przed wizytą warto zaplanować czas na rozszerzenie źrenicy – działanie kropli może utrzymywać się kilka godzin. Po badaniu mogą wystąpić przejściowe trudności w czytaniu i nadwrażliwość na światło; pomocne są okulary przeciwsłoneczne. Jeżeli prowadzisz samochód, rozważ dojazd z osobą towarzyszącą.

Jeśli przyjmujesz leki ogólnoustrojowe lub miejscowe do oczu, poinformuj o tym personel. Warto zabrać dotychczasową dokumentację (wyniki badań, listę leków, poprzednie obrazy dna oka), aby ułatwić porównanie.

Bezpieczeństwo i komfort pacjenta

Badanie jest nieinwazyjne i co do zasady dobrze tolerowane. Krople mydriatyczne mogą czasowo podnieść wrażliwość na światło i zamglić widzenie do bliży. Rzadko pojawia się krótkotrwałe pieczenie po zakropleniu. Personel informuje o przebiegu i czasie oczekiwania, a pomieszczenie bywa lekko zaciemnione w celu poprawy warunków obserwacji.

Osoby z wąskim kątem przesączania mogą wymagać wcześniejszej oceny, zanim zastosuje się rozszerzenie źrenicy. W takich sytuacjach decyzję podejmuje specjalista po badaniu w lampie szczelinowej.

Najczęstsze pytania pacjentów

— Czy badanie boli? Nie, jest bezbolesne; możesz odczuć jedynie chwilowe olśnienie światłem.

— Jak długo trwa? Zwykle około 30 minut wraz z czasem działania kropli.

— Czy muszę przygotować się w szczególny sposób? Zaplanuj czas po wizycie, unikaj prowadzenia samochodu bezpośrednio po badaniu, weź okulary przeciwsłoneczne.

Gdzie znaleźć rzetelne informacje?

Szczegółowy opis, w tym fotografie i omówienie wskazań, znajdziesz pod hasłem Badanie dna oka. Materiał ma charakter edukacyjny i może pomóc w zrozumieniu, na czym polega ocena tylnego odcinka oka.